Sobota
17.11.2012
nr 322 (2666 )
ISSN 1734-6827
Dziennik na gorąco
Skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego autor: Redakcja "Łowiecki"
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie sądownictwa dyscyplinarnego Polskiego Związku Łowieckiego jest znany naszym czytelnikom. Tym, którzy chcieliby go poznać odsyłamy do tekstu wyroku Trybunału albo do obejrzenia ogłoszenia wyroku na video. Wyrok ten wejdzie w życie w dniu jego opublikowania w Dzienniku Ustaw, co nastąpi w najbliższych dniach. Podstawowym pytanie, które stawiają sobie dzisiaj myśliwi, jest jakie skutki wywoła ten wyrok po dniu jego publikacji. Żeby się tego dowiedzieć prezentujemy poniżej fragment większego opracowania tłumaczącego wszelkie aspekty działania Trybunału Konstytucyjnego, przedrukowane z największej na świecie biblioteki online Scribd. Przedrukowujemy z rozdziału 3. Wyroki i ich skutki prawne, podrozdział:

3.3. Skutki orzeczenia o niezgodności.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego zostało wprost przewidziane w regulacji konstytucyjnej. Pojęcie to występuje w treści art. 190 ust. 4 Konstytucji.
Skutki tego rodzaju orzeczenia kwalifikowane są w piśmiennictwie w różny sposób, np. na skutki makro i mikro, skutki bezpośrednie i pośrednie. Bez względu na przyjętą terminologię skutki te można jednak podzielić na te związane z wpływem na cały system obowiązującego prawa oraz na te, które dotyczą możliwości ingerencji w praktykę stosowania niekonstytucyjnych przepisów oraz stosunki prawne ukształtowane na podstawie aktu normatywnego uznanego za niezgodny z aktem normatywnym wyższego rzędu. To rozróżnienie skutków prawnych orzeczenia o niekonstytucyjności podkreśla również sam Trybunał w uzasadnieniach swoich rozstrzygnięć.

Podstawowy skutek orzeczenia o niezgodności polega na ingerencji w obowiązujący stan prawny poprzez wyeliminowanie jednego z jego elementów: aktu normatywnego uznanego w wyroku Trybunału za niezgodny z aktem normatywnym wyższego rzędu. Tego rodzaju orzeczenie stanowi główne narzędzie realizacji podstawowej funkcji sądownictwa konstytucyjnego, czyli zapewnienia hierarchicznej zgodności norm w ramach systemu prawnego. Trybunał Konstytucyjny wskazywał, że:

...„nie ulega wątpliwości, iż bezpośrednim skutkiem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności aktu normatywnego (określonych przepisów lub norm) z Konstytucją, jest utrata mocy obowiązującej przepisów niezgodnych z konstytucją z dniem wejścia w życie orzeczenia Trybunału lub w innym terminie określonym przez Trybunał (art. 190 ust. 3 zd. 1 konstytucji). Akt normatywny lub jego część (konkretnie oznaczone przepisy) uznane przez Trybunał za niezgodne z konstytucją zostają usunięte z porządku prawnego, przestają być jego elementem. Orzeczenie przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności z konstytucją aktu normatywnego lub jego części powoduje bezwzględne, bezwarunkowe i bezpośrednie zniesienie (kasację) przepisów (norm) w nim wskazanych. Następuje to niezależnie od działań innych organów państwowych.”
[Postanowienie TK z 21 marca 2001 r., sygn. K 4/99 (OTK ZU nr 2/2000, poz. 65)].

Precyzując znaczenie wyroku o niezgodności w ramach postępowania wszczętego skargą konstytucyjną Trybunał uznał, że:

...„bezpośrednim skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzającego niezgodność zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów z Konstytucją, jest pozbawienie tych przepisów mocy obowiązującej. A zatem w tej płaszczyźnie wyrok wydany w postępowaniu wszczętym na podstawie skargi konstytucyjnej wywiera identyczny skutek, jak wyrok wydany w postępowaniu wszczętym na podstawie wniosku lub pytania prawnego.”
[Postanowienie TK z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01 (OTK ZU nr 7/2001, poz. 225)].

W tym miejscu należy tylko zasygnalizować, że skutki wyeliminowania przepisu z systemu prawa w wyniku orzeczenia o niekonstytucyjności są inne niż skutki uchylenia przepisu przez prawodawcę. Skutek w postaci eliminacji z systemu prawnego niekonstytucyjnej regulacji może, lecz nie musi mieć znaczenia dla przyszłych stosunków prawnych zawieranych przez skarżącego.

Oprócz wskazanego powyżej skutku w postaci eliminacji niekonstytucyjnego aktu normatywnego z systemu prawa, orzeczenie o niezgodności może wywierać określone skutki względem sytuacji prawnych ukształtowanych na podstawie przepisu uznanego za niekonstytucyjny. Dla sytuacji skarżącego najistotniejsze znaczenie ma właśnie ten rodzaj skutków orzeczenia związany z możliwością wzruszenia niekorzystnej dla niego sytuacji prawnej ukształtowanej na podstawie regulacji uznanej za niekonstytucyjną. Dlatego też ten rodzaj skutków orzeczenia o niekonstytucyjności w ramach niniejszego opracowania został szerzej omówiony w ramach osobnego rozdziału (zob. rozdział 10).

Warto zauważyć, że orzeczenie o niekonstytucyjności wywiera określone skutki w różnych płaszczyznach obowiązywania i stosowania prawa wobec różnego rodzaju podmiotów. Niektóre orzeczenia w celu przywrócenia stanu zgodności z Konstytucją wymagają podjęcia określonych działań przez ustawodawcę. Dotyczy to w szczególności orzeczeń, w których Trybunał zdecydował się na określenie innego terminu utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnej regulacji niż dzień ogłoszenia wyroku we właściwym dzienniku urzędowym (zob. rozdział 10.9). Orzeczenie o niekonstytucyjności może wpływać również na praktykę stosowania zakwestionowanej regulacji i orzecznictwo sądów. Do tego, orzeczenie może powodować powstanie prawa do wznowienia zakończonych postępowań w sprawach rozstrzygniętych na podstawie regulacji uznanej za niekonstytucyjną. Dotyczy to w szczególności skarżącego, którego skarga została uznana za zasadną.